نظام ملی نوآوری چیست؟
مجموعه‌ای از نهادهای مجزا که به تنهایی یا مشترک در توسعه و انتشار فناوری‌های جدید شرکت می‌کنند و چارچوبی فراهم می‌آورند که از آن طریق، دولت‌ها سیاست‌های مؤثر بر فرایند نوآوری را شکل داده و پیاده‌سازی می‌کنند، نظام ملی نوآوری می‌نامند. به بیان دیگر، نظام ملی نوآوری شامل سازمان‌ها، پیوند بین آنها و یک محیط نهادی است. محیط نهادی، هنجارهای رسمی و غیررسمی (عادات مشترک، عرف‌ها، رویه‌های مورد توافق، قواعد، ارزش‌های مشترک، مقررات و قوانین) می‌باشند که چارچوب تعامل بین سازمان‌های نظام ملی نوآوری را توصیف می‌نماید.
یکی از رایج‌ترین طبقه‌بندی‌ها که از کارکردهای نظام ملی نوآوری ارائه شده و مبنای مطالعه نظام ملی نوآوری بسیاری از کشورها قرار گرفته، طبقه‌بندی سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی است.
براساس این طبقه‌بندی، کارکردهای اصلی نظام ملی نوآوری عبارتند از:
- سیاستگذاری کلی؛ تسهیل، هدایت و تأمین بودجه تحقیقات و نوآوری؛
- انجام تحقیقات و نوآوری؛ توسعه نیروی انسانی؛ ارتقای کارآفرینی؛
- انتشار فناوری؛تولید کالا و خدمات (منطقی و همکاران).
ویژگی‌های نظام نوآوری
یکی از موضوعات محوری در مطالعات نوآوری، رویکرد سیستمی است. در این رویکرد نوآوری صرفاً برحسب تصمیم‌گیری‌های مستقل در سطح بنگاه نیست، بلکه نوآوری تعامل‌های پیچیده بین بنگاه و محیط را نیز دربرمی‌گیرد. در رویکرد فوق، اهمیت پیوندهای متقابل بنگاهی بیشتر از روابط بازاریابی است. این تعاملات اغلب شامل روابط مداومی است که یادگیری و ایجاد فناوری را شکل می‌دهد و حتی عوامل جامع‌تری مانند بافت‌های اجتماعی و فرهنگی، چارچوب‌های نهادی و سازمانی، زیرساخت‌ها و رفتار بنگاه‌ها را در برمی‌گیرد.
نظام‌های نوآوری، نظام‌هایی اجتماعی هستند که با عامل‌ها و عمل‌های اجتماعی بنا شده‌اند. آنها شامل مجموعه عادات، تجربیات و قوانینی هستند که نقش‌آفرینان اجتماعی در آنها شرکت می‌کنند. سیستم‌های اجتماعی، در طبیعت خود، پویا و پذیرای تعامل بیرونی هستند. هنگامی‌که این سیستم‌ها تحت تأثیر عوامل بیرونی بازگشت‌ناپذیر باشد و هنگامی‌که منطق سیستم بطور محلی خاص باشد، سیستم‌ها وابسته به مسیراند. سیستم‌های نوآوری قویاً مشروط به تاریخ اقتصاد اجتماعی محلی هستند.
نظام ملی نوآوری و نظام‌های نوآوری منطقه‌ای
این نوع چارچوب برای نظام نوآوری در اواخر دهه ۱۹۹۰ ظهور کرد. مطالعات نظام منطقه‌ای/محلی نوآوری در همان زمان همگام با پژوهش در حوزه‌هایی از قبیل اقتصادهای صنعتی، اقتصادهای منطقه‌ای و جغرافیای اقتصاد ظهور کرد. در این حوزه‌ها اصطلاحات متنوعی برای توضیح آشکار و ضمنی نظام منطقه‌ای نوآوری بکار برده شد. از این دید، مفهوم نظام منطقه‌ای نوآوری را می‌توان در اصطلاحات گذشته‌ای چون: ناحیه صنعتی مارشال (Marshall)، فضاهای اقتصادی پروس، بلوک‌های توسعه داهمن (Dahme)، پیرامون نوآورانه کاماگنی و نظام‌های منطقه‌ای نوآوری دنبال کرد. اصطلاح نظام محلی یا منطقه‌ای نوآوری به محل جغرافیایی خاص با فرهنگ خاصی اشاره دارد که نظام نوآوری در آن بنا شده است. یک نظام منطقه‌ای نوآوری خصوصیات شبیه به یک نظام ملی نوآوری دارد و تبدیل پیشرفت‌های علمی و فنی را به استفاده اقتصادی تسهیل می‌کند. نظام منطقه‌ای نوآوری به پیشران اجتماعی بیشتری متمایل است. نظام‌های محلی نوآوری، منشاء نظام‌های منطقه‌ای نوآوری هستند. تفاوت اصلی نظام منطقه‌ای نوآوری و نظام ملی نوآوری در مقیاس آنها است. یک نظام منطقه‌ای نوآوری حول ساختارها و نهادهای اجتماعی منطقه‌ای ساخته خواهد شد و توسعه دانش و مهارت در جامعه منطقه‌ای را منعکس خواهند کرد. یک نظام ملی نوآوری از سه گروه فراگیر فعال نوآوری چون نهادهای تحقیقاتی دولتی، آکادمی‌ها و صنعت تشکیل شده است. آنها تولیدکننده واقعی تحقیقات هستند که فعالیت‌های تحقیق و توسعه را انجام می‌دهند. به‌علاوه، حکومت‌ها مانند حکومت‌های محلی و مرکزی، وجود دارند که نقش هماهنگ‌کننده را در میان تولیدکنندگان پژوهش بر حسب سند سیاستی، چشم‌اندازها و دورنماهایشان ایفا می‌کنند.
دلیل اینکه چرا یک چنین رویکردی مورد تأکید می‌باشد، این است که امروزه نوآوری فناورانه نیازمند داشتن بسیاری از منابع و به جان خریدن سطوح بالایی از خطر و ریسک است، که هر فعال فناوری به تنهایی قادر به استفاده و بهره‌برداری مؤثر از آن نمی‌باشد. جهت اختصاص نوآوری فناوری، بازیگران نوآوری باید با یکدیگر به‌طور نزدیکی بر اساس سطح ویژه‌ای از اعتماد هماهنگی داشته باشند و دولت‌ها باید تعامل و اعتماد میان بازیگران نوآوری را فعال کرده و ارتقا دهند. یک راه‌حل خوب برای ارتقا اعتماد میان بازیگران نوآوری پذیرفتن رویکرد نظام‌ها مانند یک مفهوم از نظام ملی نوآوری است. این موضوع دلالت دارد بر اینکه هر نظام ملی نوآوری باید توده مهمی از بازیگران نوآوری داشته باشند. در میان گروه‌های بازیگر نوآوری، مهم‌ترین گروه بازیگر صنعت یا شرکت‌های تولیدی هستند زیرا رقابت ملی به طور جدی به رقابت صنعتی وابسته است. بنابراین هدف غایی نظام ملی نوآوری ارتقا توانایی‌های نوآوری بنگاه‌ها می‌باشد. این چهار گروه نباید تنها نوآوری‌ها را گسترش بدهند، بلکه باید خودشان را هم به روز و نو کنند تا بر تغییرات سریع محیطی فائق آیند. یک نظام ملی نوآوری مرکب از هر دو نظام‌های نوآوری بخشی و منطقه‌ای می‌باشد. به دلیل رابطه تولیدکننده-مصرف‌کننده نوآوری که در اغلب مناطق و بخش‌های صنعتی مستقر می‌باشد، مفهوم نظام نوآوری بوسیله فعال کردن تعامل و جریان کیفی اطلاعات میان بازیگران اصلی در یک منطقه یا بخش، برای ارتقای رقابت صنعتی و منطقه‌ای مفید خواهد بود.
